INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Antoni Jan Gietulewicz  

 
 
ok. 1720 - po 1780
Biogram został opublikowany w latach 1948-1958 w VII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Gietulewicz Antoni Jan (ur. ok. 1720), wychowawca, potem ajent polityczny królewiczów polskich, Ksawerego i Karola, pochodził zapewne z Litwy. Nazwisko w herbarzach niespotykane nasuwa domysł nieprawego pochodzenia; porządna stylizacja listów każe przypuszczać, że przeszedł szkoły w kraju ojczystym, choć później mieszkał przeważnie za granicą. Zapewne służył w wojsku saskim, bo inaczej trudno by zrozumieć, jak mógł dostać od Augusta III tytuł saskiego «Kriegsrata». Za zasługi położone około wychowania królewiczów w Dreźnie (ok. 1740–50) on i jego żona, Marianna z Debrolów, otrzymali od króla wieś Sidryczyn w Orszańskiem (1752). Wiosną r. 1758 towarzyszył ks. Karolowi jako szambelan w podróży do Petersburga, której owocem było lenno Kurlandii. Potem już prawie nie opuszczał swego chlebodawcy w doli i niedoli, był więc przy nim w Mitawie (1758–9), w Warszawie (1759–62) i znów w Mitawie, w ciężkich chwilach walki z wdzierającym się na powrót do księstwa Bironem (1762–3). Jednocześnie jako korespondent informował o sprawach polskich królewicza Ksawerego, który podobnie jak Karol liczył na następstwo tronu w Polsce. Z wiadomością o zgonie Augusta III (5 X 1763) pośpieszył G. z Drezna do Warszawy dla zabrania wszystkich rzeczy Karola i wywiezienia z zamku przed objęciem tegoż przez podskarbiego. Gdyby ktoś z braci Wettynów został królem, mógłby sobie G. obiecywać przy nim uprzywilejowane stanowisko, lecz Ksawery nie jemu, ale szambelanowi Bratkowskiemu powierzył kaptowanie stronników, a sprawa saska upadła przed elekcją.

W latach 1765–6 zetknął się G. w Pradze z wygnanym Karolem Radziwiłłem i jego niezbyt rządną kompanią. Traktowany z góry przez dworaków, służył odtąd wiernie także litewskiemu magnatowi i były chwile, kiedy jako stary pedagog udzielał mu w imieniu saskich ministrów admonicji za pijaństwo i wybryki. Relacje jego z Drezna 1766–80 zawierają sporo ciekawości, zwł. o konfederacji barskiej. W r. 1772, po rozjeździe na emigrację Generalności, pojechał z polecenia Radziwiłła do Paryża, aby tam przez M. Wielhorskiego starać się o duże zasiłki dla cierpiącego magnata; wrócił jednak z niepocieszną relacją, że Ludwik XV tylko mizerne zapomogi dawać będzie wydziałowi politycznemu konfederacji, a nie chodzącym luzem panom. W r. 1775 witał wracającą do męża księżnę Franciszkę z Krasińskich. Po r. 1780 wiadomości o nim się urywają. Miał syna w służbie saskiej.

 

Boniecki; Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedm., 2 t, W. 1909–11; Matuszewicz, Pamiętniki, W. 1876 IV; Listy G-a do Ksawerego Saskiego znajdowały się w Bibl. Polskiej w Paryżu; Listy do K. Radziwiłła w Arch. Radziwiłłowskim; Jeden list do nieznanego senatora z 16 I 1764 w Bibl. Kórnickiej 452.

Władysław Konopczyński

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.